خداوند در آیه اول سوره تحریم میفرماید:
یا ایها النبی لم تحرم ما احل الله لک تبتغی مرضات ازواجک و الله غفور رحیم
ای پیامبر! چرا چیزی را که خداوند برای تو حلال کرده، به خاطر جلب رضای همسرانت، بر خود حرام میکنی. خداوند آمرزنده و مهربان است.
چون حضرت زنان متعددی داشت گاهی بخاطر جلب رضایت عمومی آنان از حق شخصی خود میگذشت. آری گاهی علاقه به راضی کردن دیگران سبب گرفتاری میشود و لذا قرآن گاهی با عتاب حضرت را مخاطب قرار میداد که چرا چنین و چنان کردی تا به مردم بگوید مسائل شخصی نباید الگوی همه قرار گیرد و حتی پیامبر حق ندارد حلال خدا را حرام کند و خوشنودی خداوند بر خشنودی همه مقدم است. آری راضی کردن همسر به هر قیمت لازم نیست ضمناً از این عتابها معلوم میشود که قرآن از جانب خداوند است زیرا انسان هرگز در کتاب خود برای طول تاریخ و نسلها بخاطر یک مسئله جزئی خودش را توبیخ نمیکند.
گویا پیامبر اکرم سوگند یاد کرد که از بعضی حلالها صرف نظر کند و از آنجا که در اسلام بن بست وجود ندارد خداوند با دادن کفاره راه را برای پیامبر باز کرد تا به مکتب و حلالها لطمهای وارد نشود قد قرض الله لکم تحله ایمانکم(160)
ضمنا پیامبر که مأمور میشود بخاطر جلب رضای خانواده حلالی را بر خود حرام نکند این مأموریت هم همراه با توبیخ است که چرا حلال را بر خود حرام کردی؟! و هم همراه با محبت (اول آیه با کلمه یا ایها النبی و آخر آیه با کلمه و الله غفور الرحیم پایان میپذیرد).
لطف خداوند به گونهای است که هم گذاشته را جبران میکند غفور رحیم و هم راه را برای آینده باز میکند و میفرماید: سوگندی که یاد کردی که از حلال استفاده نکنی با دادن کفاره آن را بشکن. شکستن سوگند شخص با دادن کفاره بهتر از شکستن قانون الهی برای طول تاریخ است.
در سوره تحریم چند آیه در کنار هم آمده که چون درسهای بسیار فراوانی در آنها نهفته شده است لازم است با چند دقیقه حوصله به سراغ آن درسها رویم. ماجرا به این صورت است:
در خانه پیامبر بعضی از حرفهایی را که حضرت نزد همسرش به امانت سپرده بود و فرمود: این کلام را به کسی نگو! با کمال تأسف آن را گفت. خداوند پیامبر را آگاه کرد که همسرت امانت داری نکرد و سخن را فاش و خبرچینی کرد. پیامبر که از طریق وحی مطلع شد گوشهای از خبرچینی همسر را به همسرش اعلام کرد. و بخش دیگر خبرچینی را اظهار نکرد. همسرش گفت: از کجا فهمیدی؟ که من خبر را فاش کردم پیامبر فرمود: خدای دانا و آگاه به من خبر داد.(161)
فاش کردن کلامی که به امانت نزد انسان سپرده میشود، گناه و نشانه انحراف فکری و قلبی است و به همین خاطر خداوند به گوینده و شنونده آن راز که به عقیده مفسرین، عایشه و حفصه بودند فرمود: اگر توبه کنید به نفع شماست و اگر علیه پیامبر یکدیگر را کمک کنید و بخواهید با خبرچینی علیه حضرت توطئه کنید، زیانی به او نمیرساند. زیرا که خداوند و جبرئیل و بر جستهترین مؤمنین(162) و فرشتگان همه و همه در برابر توطئه شما یاور پیامبرند.(163)
از این ماجرا که در آیات دوم و سوم سوره تحریم آمده است نکاتی در مورد مسائل خانوادگی پیامبر استفاده میشود که ما فهرست وار نقل میکنیم:
1 - زن باید رازدار باشد تا شوهرش بتواند اسراری را برای او بگوید. اسر النبی
2 - بیان تمام حرفها برای تمام افراد خانواده ضرورتی ندارد. الی بعض ازواجه
3 - آبروی افراد را حفظ و نام آنان را نبرید. بعض ازواجه
4 - زنان پیامبر معصوم نبودند زیرا راز آن حضرت را فاش کردند و فرمان توبه گرفتند. نبات
5 - پیامبران نیز گرفتار مسائل خانوادگی بودند. نبات به 6 - خداوند به پیامبرش عنایت ویژه دارد و مشت کسانی را که نسبت به حضرت وفادار نیستند باز میکند. اظهره الله علیه
7 - رهبر جامعه نباید از امور داخل خانواده خود غافل باشد. اظهره الله
8 - لغزشها را به خود افراد بگوئید به دیگران. عرف بعضه
9 - در مدیریت تغافل وسعه صدر لازم است. پیامبر همه فاش شدهها را به رخ همسرش نکشید (و از بعضی امور تغافل و اعراض کرد و فقط گوشهای از راز فاش شده را به همسرش گوشزد کرد واعرض عن بعض
10 - آن که سری را فاش میکند احتمال دهد سرش فاش شود. نبات... نبانی...
11 - سرچشمه علم پیامبران علم خداوند است. نبانی العلیم الخبیر
12 - خبر دهنده باید عالم و خبیر باشد. نبانی العلیم الخبیر
13 - ایمان به حضور و علم خداوند میتواند انسان را از هرگونه گناه و توطئه باز دارد.
14 - بخاطر یک خلاف همه را زیر سئوال نبرید فقط گوینده و شنونده راز باید توبه کنند. تتوبا
15 - برای افراد شرمنده راه توبه را باز کنید. تتوبا
17 - شنیدن راز گناه است خداوند به گوینده و شنونده راز میفرماید: اگر هر دو توبه کنید. وان تتوبا
18 - گاهی یک عمل یا یک حادثه و جرقه نشان دهنده یک جریان است. (فاش کردن یک راز جزئی بود ولی خداوند آن را نشانه یک توطئه دانست) و فرمود: اگر شما دو همسر علیه پیامبر پشت به پشت هم دهید و توطئه کنید. و ان تظاهرا علیه
19 - همسری و هم نشینی نشانه همدلی و هم فکری نیست. در این ماجرا همسر پیامبر بودند ولی هم فکر نبودند.
20 - هر کس رازی را فاش کرد و توبه نکرد توطئه گر است. تتوبا... تظاهرا علیه
21 - انحراف فکری و قلبی سرچشمه لغزشهای علمی است. صغت قلوبکما (آری مهمتر از لغزش زبان انحراف فکری است).
22 - در برابر توطئهها علیه پیامبر و مکتب تمام نیروها باید بسیج شوند. هو مولاه و جبرئیل و صالح المؤمنین و الملائکه
23 - نام برجستگان را برجسته کنید. و جبرئیل... و الملائکه
24 - خداوند هم مولای همه است و هم مولای شخص پیامبر در آیه دوم سوره تحریم میفرماید: هو مولاه
25 - حق هرگز تنها نمیماند بلکه از هر سو طرفدارانی پیدا میکند. هو مولاه و جبرئیل و صالح المؤمنین و الملائکه
26 - صالح بودن انسان را در کنار فرشتگان مقرب الهی قرار میدهد. و جبرئیل و صالح المؤمنین و الملائکه
27 - فرشتگان یاور مؤمنان واقعی هستند. الملائکه بعد ذلک ظهیر
28 - امدادهای الهی هم ظاهری و از طرف انسان هاست. صالح المأمنین و هم غیبی و از طرف فرشتگان است و الملائکه