یکی از بهترین شیوههای تربیت، معرفی الگوهای موفق است.
الگو به کلیات و تئوریها، روح و حیات میبخشد.
الگوی خوب، مردم را از رفتن به سراغ الگوهای بد باز میدارد.
الگوی خوب، دعوت و تبلیغ عملی است.
دلیل و فلسفه مجالس عزاداری امامان معصوم به خصوص امام حسین (علیه السلام) آن است که پرچم الگوهای ایمان و استقامت در تاریخ برفراز باشد.
خداوند بارها به پیامبرش دستور داده، نمونههای برجسته انسانیت را به مردم معرفی کند تا این الگوها به فراموشی سپرده نشود. در یک آیه میفرماید: واذکر فی الکتاب ابراهیم یاد ابراهیم را زنده بدار و در آیهای دیگر میفرماید: واذکر فی الکتاب مریم، یاد مریم را زنده بدار.
آری، دیدن الگو، مطالب تصوری و ذهنی و شاید محال را به صورت عینی مجسم میکند.
قرآن درباره الگو بودن پیامبر اسلام میفرماید:
لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه لمن کان یرجوا الله و الیوم الاخر و ذکر الله کثیرا همانا برای شما در (سیره) رسول خدا، الگو و سرمشقی نیکوست، (البته) برای کسانی که به خدا و روز قیامت امید دارند و خدا را بسیار یاد میکنند.
گرچه این آیه در میان جنگ احزاب است، اما الگو بودن پیامبر، اختصاص به مورد جنگ ندارد، بلکه آن حضرت در همه زمینهها بهترین الگو است، به چند نکته توجه کنید:
1 - آیه با کلمه لقد شروع میشود که هم حرف لام به معنای قطعاً است و هم حرف قد. یعنی قطعاً و حتماً پیامبر برای شما الگوست و در الگو بودن او شک نکنید.
2 - کلمه کان به معنای ثبوت و دوام است. یعنی الگو بودن پیامبر در همه عصرها و برای همه نسل هاست.
3 - به جای آنکه بگوید: رسول الله اسوه است، میفرماید: در رسول الله اسوه است فی رسول الله اسوه حسنه یعنی شما نمیتوانید مانند رسول خدا باشید، ولی میتوانید در لابلای رفتار و گفتار و اخلاق او، برای خود الگویی بیابید.
4 - واژه اسوه در مورد تأسی و پیروی از دیگران در کارهای خوب به کار میرود. در قرآن، این کلمه، درباره دو پیامبر عظیم الشأن آمده است: یکی درباره حضرت ابراهیم (علیه السلام) و دیگری درباره پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) جالب آن که اسوه بودن حضرت ابراهیم در برائت از شرک و مشرکان است ولی الگو و اسوه بودن پیامبر در همه امور است:
در مهربانی با زیردستان، گشادهرویی با مردم، مشورت کردن، اخلاص، ساده زیستی، تشویق به کسب علم، عبادت، استقامت، در گفتار و عمل، مبارزه با ظلم و ستم، نظم و انضباط و نظافت و بوی خوش، مساوات، همسرداری، محبت به کودکان و...
چنانکه نقش پیامبر در جنگ احزاب، الگوی فرماندهان است: هدایت لشکر، امید دادن، خندق کندن، مزاح کردن، شعار حماسی دادن، به دشمن نزدیک بودن و استقامت نمودن. حضرت علی (علیه السلام) فرمود: در هنگامه نبرد، خود را در پناه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) قرار میدادیم و آن حضرت از همه ما به دشمن نزدیکتر بود. اتقینا برسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فلم یکن منا اقرب الی العدو منه(1)
و ادامه آیه میفرماید: کسانی میتوانند پیامبر را الگوی خود قرار دهند که قلبشان سرشار از ایمان و یاد خدا باشد. لمن کان یرجوا الله و الیوم الاخره