تربیت
Tarbiat.Org

اخلاق در قرآن جلد اول‏
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

اساس انسانیت انسان‏

انسانیت انسان از این نقطه شروع می‏شود که از غفلت خارج شده قدم به مرحله آگاهی بگذارد و متوجه شود که سرنوشتی دارد و راههای مختلفی پیش پای او هست که لازم است از میان آنها راه درست را شناخت و از آن پیروی نمود. بنابراین، تا انسان از غفلت خارج نشود در واقع هنوز داخل در محدوده انسانیت نشده؛ بلکه، مسیر انحطاط و سقوط را می‏پیماید و از حیوان پست‏تر است.
قرآن از غفلت به عنوان ریشه انحرافات دیگر یاد می‏کند. در بعضی آیات چنین آمده که:
یعلمون ظاهراً من الحیاة الدنیا و هم عن الاخرة هم غافلون(216).
(ظاهری از زندگی دنیا را درک می‏کنند و ایشان از آخرت غفلت کننده‏اند.)
همین زندگی دنیا را که مشترک بین حیوان و انسان است و لذاید محسوس مادی را درک می‏کنند و چیز دیگری جز آن نمی‏فهمند. در جای دیگر می‏فرماید:
بل ادارک علمهم فی الاخرة بل هم فی شک منها بل هم منها بل هم منها عمون(217).
(بلکه علمشان نسبت به آخرت، پایان یافته است و بلکه نسبت به آخرت در شک و تردیدند و بلکه از دیدن آن کورند.)
نسبت به آخرت که تجلیگاه ارزشهاست یعنی ارزشها در آن به ثمر می‏رسد و آثار ابدی‏اش تحقق پیدا می‏کند - علمی ندارند نه تنها علم ندارند بلکه در شک هستند بلکه کور هستند؛ چرا که، شک هم به نوبه خود یک واقعیتی دارد. یک وقت انسان نسبت به دو طرف قضیه توجه پیدا می‏کند؛ ولی، نسبت قضیه برایش ثابت نشده و مورد تصدیق نیست و در شک و تردید به سر می‏برد و یک وقت اصلاً موضوع برایش مطرح نیست که شک کند و یا به آن علم پیدا کند و یا حتی درباره آن سوالی در ذهن وی طرح شود. افراد مورد نظر این آیه نسبت به آخرت چنین حالتی دارند.