تربیت
Tarbiat.Org

اخلاق در قرآن جلد اول‏
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

غفلت یا نخستین آفت‏

کسانی هستند که بر اساس تبعیت از غرایز حیوانی خود توجه به اطراف موضوع نمی‏کنند. انگیزه‏های غریزی آنان را وادار به کارهایی می‏کند و اصلاً توجه نمی‏کنند که راه دیگری هم وجود دارد و هدفهایی در کار است که باید آن راه را پیمود و به آن هدفها رسید، حقی هست که باید پذیرفت و باطلی که باید رها کرد، راه صحیحی هست که باید برگزید و راه خطایی که از آن باید کناره‏گیری نمود. غافلان به این حقایق توجه نمی‏کنند؛ بلکه، غرایز با کمک شرایط خارجی انگیزه‏هایی برای آنان بوجود می‏آورد و ایشان نیز به دنبال آن انگیزه‏ها حرکت می‏کنند و در واقع زندگیشان یک زندگی حیوانی است.
قرآن از این گروه با عنوان غافلان یاد می‏کند و غافلان را در حکم چهار پایان به حساب می‏آورد. آنجا که می‏گوید:
ولقد ذرأنا لجهنم کثیراً من الجن و الانس لهم قلوب لا یفقهون بها و لهم اعین لا یبصرون بها و لهم اذان لا یسمعون بها اولئک کالانعام بل هم اضل اولئک هم الغافلون(215).
[و محققاً نهاده‏ایم برای جهنم بسیاری از جن و انس را که برای ایشان دلهایی است که با آنها نمی‏فهمند و چشمهایی که با آنها نمی‏بینند و گوشهایی که با آنها نمی‏شوند. آنان چون چهار پایان و بلکه پست ترند آنان همان غفلت زدگانند].
غفلت، راههای معرفتی که خداوند برای انسان قرار داده است مسدود و آنها را غیر قابل استفاده می‏کند خداوند، چشم و گوش و دل در اختیار انسان قرار داده تا در مسیر شناخت و معرفت از آنها استفاده کند؛ ولی شخص غافل در تشخیص درست از نادرست از آنها استفاده نمی‏کند؛ بلکه، سرش را پایین انداخته، به متقضای غریزه کور و بدون آنکه توجه کند حق و باطلی، سرش را پایین انداخته، به مقتضای غریزه کور و بدون آنکه توجه کند حق و باطلی هم هست عمل خواهد کرد. از این رو است که خداوند درباره آنان می‏فرماید:
اولئک کالانعام.
(آنان همانند چهار پایان هستند.)