تربیت
Tarbiat.Org

اخلاق در قرآن جلد اول‏
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

راه تحصیل ارزشهای اخلاقی‏

از آنچه گذشت به این نتیجه رسیدیم که اساس ارزش از دیدگاه مکتب اسلام، ایمان و تقواست که این دو نیز با هم رابطه علی و معلولی دارند. در واقع ایمان مانند چشمه‏ای از قلب می‏جوشد، به سوی اعضاء و جوارح جریان پیدا می‏کند و به صورت اعمال صالحه و حسنه ظاهر می‏شود. پس ریشه تقوا در قلب است، از ایمان تولید و تغذیه می‏شود و آثار و ثمرات آن در رفتار انسان ظاهر می‏گردد پس می‏توان گفت: ریشه اخلاق و ارزش اخلاقی از دیدگاه اسلام ایمان است و برای به دست آوردن تقوا و تخلق شایسته، نخست باید به تحصیل ایمان مبادرت شود.
البته، در زمینه هر یک از ارزشهای ویژه صفات و افعال مورد پسند اسلام، بحث و بررسی جداگانه لازم است تا روشن شود که آن ارزش خاص چگونه پدید می‏آید و برای تحصیل آن چه تدبیری باید بیندیشیم و بکار بندیم؛ ولی، قبل از همه لازم است ریشه ارزشها یعنی ایمان را بطور کلی مورد بحث قرار دهیم تا روشن شود از چه راهی می‏توان به تحصیل آن پرداخت و نیز به اینکه ایمان دارای تقویت و تکمیل آن همت گمارد. همچنین از آنجا که ایمان تحت تأثیر عواملی مخرب قرار می‏گیرد، آفات آن را بشناسیم و ببینیم برای حفظ سلامت و رشد و باروری آن چگونه باید با این افات مبارزه کرد.
اساس ارزش این است که انسان چیزی را که تشخیص می‏دهد بر اساس موازین صحیح، پسندیده‏تر است، در مقابل کار ناپسند یا پسندیده انتخاب کند. بنابراین، اولین اصل در اخلاق انتخاب و اختیار انسان است و اختیار در جایی تحقق پیدا می‏کند که انسان به دو یا چند طرف یک موضوع توجه یافته و پس از مقایسه و سنجش آنها با یکدیگر آگاهانه یکی را انتخاب کند بنابراین، شرط اساسی انتخاب صحیح این است که انسان به اطراف موضوع توجه داشته باشد.