نکته دیگر، توجه به نعمتهای عظیم و بیشماری است که خداوند در اختیارمان نهاد که نه شمارش آنها از ما ساخته است و نه توان شکرگزاری آنها را دایم. آنچه ما داریم، ههم از اوست و به سوی او بر میگردد. وجود ما با اراده او موجود شده و هر وقت او اراده کند، به عالم دیگری منتقل میشویم.
این مفاهیم عالی و توحیدی، به خوبی در دعایی که شفارش شده بعد از تکبیر پنجم قبل از نماز خوانده شود، تجلی یافته است:
لبیک و سعدیک و الخیر فی یدیک و الشر لیس الیک و المهدی من هدیت، عبدک و ابن عبدیک دلیل بین یدیک منک و بک و لک و الیک و لا ملجا و لا منجا و لا مفر منک الا الیک سبحانک و حنانیک تبارکت و تعالیت سبحانک رب البیت الحرام؛(59)
فرمانبرداریم، ما را قرین سعادت گردان و خیر تنها در اختیار توست و تو از شر دوری و هدایت شده کسی است که تو هدایت کردهای. من بنده تو و فرزند دو بنده تو و خوار شده در برابر تو هستم. وجود من از تو و به مشیت و اراده تو باقی است و برای تو و به سوی تو در حرکت است. پناهگاه و محل نجات و گریزگاهی از تو جز به سوی تو نیست. مرا رهین بخشش و مهر خود قرار ده، تو مبارک و بلندمرتبه هستی، ستایش تو را سزد ای پروردگار کعبه.
آری، ما به هنگام نماز باید توجه داشته باشیم که همه چیز از خداست و هیچ کس از خود چیزی ندارد؛ حتی اگر خداوند معرفت، درک و قدرت به ما ندهد، نمیتوانیم نماز بخوانیم. توجه به این مفاهیم ارزشمند توحیدی و درک آنها، باعث فزونی ارزش و کیفیت نماز میشود و بر تاثیر و نقش آن در معنویت ما میافزاید. غفلت و جهل به نعمت هایی که خداوند به ما ارزانی داشته و حقارت و فقر ما در برابر عظمت آفرینش و عظمت و غنای خداوند، باعث شده که ما علاوه بر قدردانی نکردن از نعمتهای خداوند، با بیشرمی تمام علم مخالفت با خداوند را برافرازیم و نعمت هایی چون چشم، گوش، دست و پا و زبانمان را در مسیر گناه به کار گیریم و از این گذر، آلودگیها و گناهان بسان پرده سیاهی بین ما و خداوند فاصله ایجاد میکنند.
ما با در خواست آمرزش از خداوند، میتوانیم گناهان و تیرگیها را از دلمان بزداییم و زمینه تقرب به خداوند را فراهم آوریم. دعاهایی با مضمون توبه به درگاه خداوند وارد شدهاند که ما قبل از نماز آنها را بخوانیم تا بدین وسیله خداوند توفیق تقرب و توجه به خویش را به ما عنایت کند؛ چون بدون توفیق الهی کار به سامان نمیرسد و ما خود نمیتوانیم به مقام تقرب و توجه به خداوند نایل شویم.
نکته آخر این که با توجه به ضعف، قصور و آلودگیهایی که در ما هست، لایق حضور در محضر خداوند و توجه به او و سخن گفتن با وی نیستیم؛ بدین سبب خداوند راهی را فر روی ما نهاده که از آن طریق بتوانیم به او تقرب جوییم، و ان انوار مقدس اهل بیت علیهم السلام است که به برکت توجه و توسل به آنان، خداوند به ما عنایت میکند.
توجه به اهل بیت علیهم السلام باعث تقرب ما به خداوند میشود و کمک میکند تا با حضور قلب بیشتری نماز بخوانیم. توسل به اولیای خدا شیطان را از حریم دل دور میکند و علی رغم کوتاهیها، گناهان و گستاخیهای ما در مقابل خداوند، باعث میشود با مقام بسیار والایی که نزد خداوند دارند، در پیشگاه وی از ما شفاعت کنند و در نتیجه، خداوند گناهان ما را ببخشاید و در پرتو مقام و منزلت ایشان ما را هم مورد عنایت قرار دهد.
البته تمام انسانها نمیتوانند مقام اولیای خدا را درک کنند و معرفت آنان را فراهم آورند، و هر کسی که از توفیق توسل به ایشان برخوردار نمیشود، با توفیق و عنایت الهی است که انسان میتواند به این معرفت دست یابد و از فیض توسل به معصومان علیهم السلام بهره ببرد.
ما با عنایت خداوند به مقام محبت به اهل بیت علیهم السلام و درک محدودی از مقام آنان نایل شدهایم؛ اما با توجه به گناهان و آلودگیهایی که دلمان را فراگرفته و وسوسههای شیطانی که لحظهای ما را به حال خود نمیگذارد، اطمینان نداریم که همین معرفت نیز برایمان باقی بماند. پس باید از خداوند بخواهیم که ما را از این معرفت محروم نکند؛ چنان که در دعا آمده است:
انت مننت علیّ بمعرفتهم فاختم لی بطاعتهم و معرفتهم و ولایتهم فانها السعادة فاختم لی بها فانک علی کل شیء قدیر؛(60)
تو با معرفتشان بر من منت نهادی، پس سرانجام مرا به طاعت و معرفت و ولایتشان ختم گردان؛ زیرا که آن سعادت است، و زندگی مرا بدان پایان رسان؛ زیرا تو بر هر چیزی توانایی.