تربیت
Tarbiat.Org

به سوی تو (منک و بک و لک و الیک)
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

اهمیت و جایگاه نماز

از قرآن و روایات و همچنین برهان‏های عقلی استفاده می‏شود که هدف نهایی از آفرینش انسان، تکامل روحی و معنوی و رسیدن به مقامی است که قرب به خداوند متعال نامیده می‏شود، و انسان با انجام دادن اعمال اختیاری می‏تواند به این مقام والا برسد.
اعمال اختیاری در صورتی که موجب نزدیک شدن به قرب الهی باشند عبادت نامیده می‏شوند. در این‏باره قرآن کریم می‏فرماید:
و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون؛(1)
و جنیان و آدمیان را نیافریدم مگر برای این که مرا بپرستند.
عبادات را می‏توان به دو دسته تقسیم کرد:
برخی از آنها فقط برای اظهار بندگی به پیشگاه الهی صورت می‏گیرند. قوام این گونه اعمال نظیر نماز و روزه به قصد قربت می‏باشد و بدون آن، ماهیتشان تحقق نمی‏یابد.
دسته دوم، اعمال دیگری است که با هدف خاصی انجام می‏شوند و اگر مورد رضایت خداوند باشند و با قصد قربت تحقق یابند، عبادت به شمار می‏آیند.
بنابراین شرط اساسی در عبادت بودن یک عمل، قصد قربت است و هر قدر نسبت به آن اهتمام ورزیم، ارتباط نزدیک‏تری بین ما و خداوند برقرار می‏گردد و از جنبه معنی، به خداوند نزدیکتر می‏شویم.
از روایات اهل بیت علیهم السلام استفاده می‏شود که نماز، عبادت برتر است و خداوند متعال همه پیامبران و اولیاء را به آن سفارش کرده و این امر از قطعیات اسلام به شمار می‏رود. در قرآن نیز آمده است که خداوند به حضرت موسی علیه‏السلام وحی فرمود:
و أقم الصلاة لذکری؛(2)
و برای یاد من نماز را بر پا دار.
حضرت عیسی علیه‏السلام نیز در گهواره این سفارش خداوند را یادآور شد:
و أوصانی بالصلاة و الزکاة ما دمت حیّا؛(3)
و تا زنده‏ام مرا به نماز و زکات سفارش کرده است.
اهمیت نماز تا به حدی است که قبولی عبادات دیگر به قبولی آن بستگی دارد و اگر نماز مورد قبول درگاه الهی قرار نگیرد، بقیه عبادات نیز قبول نخواهد شد.
امام صادق علیه‏السلام می‏فرمایند:
ان اول ما یحاسب به العبد الصلوة فان قبلت قبل ما سواها؛(4)
اولین چیزی که بنده درباره آن حساب‏رسی می‏شود، نماز است؛ پس اگر پذیرفته شد، بقیه اعمال نیز پذیرفته خواهد شد.
ارتباط بین قبولی نماز و قبولی عبادات دیگر به توضیحی نیاز دارد که فعلا در صدد بیان آن نیستیم. منظور ما این است که بهترین راه رسیدن به قرب خداوند و نایل شدن به سعادت ابدی، نماز است؛ از این رو باید در انجام دادن آن اهتمام جدی داشت.
توجه به این نکته ضروری است که نماز ویژگی‏هایی دارد که به ظاهر شریعت مربوط می‏شود و رعایت آنها برای انجام دادن نماز صحیح لازم است؛ اما آنچه باعث تقرب حقیقی به خداوند می‏شود، روح نماز و توجه دل به خداوند است. به عبارت دیگر، انسان از راه دل با خداوند ارتباط برقرار می‏کند، نه از طریق شکل رفتار.
بنابراین برای استفاده بهتر و شایسته‏تر از نماز، باید بکوشیم روح نماز را بیشتر درک کنیم که این مهم با تعلق بیشتر دل به نماز حاصل می‏شود. بر این اساس، سعی ما بر آن است که درباره محتوای نماز مباحثی را ارائه کنیم.