آیا در برابر غیبت کننده باید به دفاع از فرد با ایمانی که غیبت او شده است برخاست مثلاً بگوید بشر جایز الخطا است، هر کس ممکن است در زندگی لغزشی پیدا کند، یا گفته شود ممکن است این کار سهواً یا از روی فراموش کاری انجام شده باشد یا از نظر آن شخص فلان موضوع حلال بوده است، باید فعل برادر مسلمان را حمل بر صحت کرد. بنابراین اگر قابل توجیه باشد توجیه کند، و اگر قابل توجیه نباشد میگوید چه بهتر که به جای غیبت برای او استغفار کنیم، زیرا همه ما در معرض این گونه لغزشها هستیم.
بعضی از بزرگان فقها معتقدند که دفاع واجب است، از جمله شیخنا الاعظم مرحوم علّامه شیخ انصاری در بحث غیبت از مکاسب محرّمه است.
روایات زیادی نیز درباره لزوم ردّ غیبت از معصومین علیهمالسّلام نقل شده است که مرحوم صاحب کتاب وسائل الشیعه در باب 156 از ابواب احکام العشرة حج گردآوری نموده است از جمله:
در حدیثی از پیغمبر اکرم صلیّ اللّه علیه وآله و سلّم فرمود: یا علی من اغتیب عنده اخوه المسلم فاستطاع نصره و لم ینصره خذله اللّه فی الدّنیا و الآخرة؛ کسی که نزد او غیبت برادر مسلمانش شود و توانائی بر یاری او داشته باشد و یاریش نکند خداوند او را در دنیا و آخرت مخذول میکند.
همین تعبیر یا شبیه آن در روایات متعدد دیگری از پیغمبر اکرم صلیّ اللّه علیه وآله و سلّم و امام صادق علیه السّلام نقل شده است.
در حدیث دیگری از رسول خدا صلیّ اللّه علیه وآله و سلّم میخوانیم که در خطبهای برای عموم مردم فرمود: من ردّ عن أخیه غیبة سمعها فی مجلس ردّ اللّه عنه ألف باب من الشَرّ فی الدّنیا و الآخرة فان لم یردّ عنه و أعجبه کان علیه کوزر من اغتاب؛ کسی که از برادرش غیبتی را که در مجلسی میشنود رد کند (و در برابر آن دفاع نماید) خداوند هزار دَر از دَرهای بدی را در دنیا و آخرت از او رد میکند. و اگر آن غیبت را رد نکند و از آن خوشحال شود همانند گناه غیبت کننده برای او خواهد بود.(142)
و نیز از حدیث دیگری از همان بزرگوار نقل شده است که فرمود: من ردّ عن عرض أخیه کان له حجاباً من النّار؛ کسی که از آبروی برادرش دفاع کند حجابی از آتش دوزخ برای او خواهد بود.(143)
ولی از مجموع این روایات وجوب دفاع استفاده نمیشود، بلکه نهایت امر، استجاب مؤکّد میتوان استفاده کرد، زیرا تعبیر به مخذول کردن که در چند روایت آمده بیش از این نمیرساند که خدا دست از یاری چنین کسی برمیدارد (چرا که خذلان به معنی ترک نصرت و یاری است) همچنین وعده ثواب بهشت یا نجات از دوزخ که در روایات آمده است آن هم دلیل بر وجوب نخواهد بود، ولی تعبیری که در روایت دوّم آمده است که مانند گناه غیبت کننده برای او مینویسند دلیل بر وجوب دفاع است، ولی در آن حدیث این گناه در مورد کسی ذکر شده که نه فقط دفاع نمیکند بلکه از غیبت برادر مسلمانش خوشحال هم میشود.
به هر حال خواه دفاع در برابر مسلمان واجب باشد و خواه مستحب مؤکّد، یکی از وظایف حسّاس اسلامی است. و اگر جنبه نهی از منکر به خود بگیرد به یقین واجب است.