مقام سومی که خداوند بزرگ، غیر از مقام نبوت و رسالت، به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) عطا فرمود، مقام قضا است. هر جامعهای به افرادی امین و مطمئن نیاز دارد تا در مشاجرههای حقوقی یا جزایی، داوری کنند. امر قضا، غیر از امری است که ولی امر صادر میکند. در این خصوص، گاهی قاضی، قاضی تحکیم است؛ یعنی دو نفر با هم توافق میکنند که هر چه فلانی گفت، عمل میکنیم. این داوری، همیشه کارساز نیست؛ بلکه باید ضامن اجرا نیز داشته باشیم. مقامی که به طور رسمی از طرف خدای متعالی واجب الاطاعه است، آن قاضی است که به امر خدا مستند باشد. در این باره آیات فراوانی فرود آمده است:
فلا و ربک لا یومنون حتی یحکموک فیما شجر بینهم ثم لا یجدوا فی أنفسهم حرجا مما قضیت و یسلموا تسلیما.(49)
این آیه بسیار کوبنده و قاطع است و بسیار جای تأمل دارد. خداوند با تاکیدی کم نظیر، دو مرتبه میفرماید:
نه، نه، قسم به خدای تو که این مردم ایمان ندارند، مگر این که در مسائل اختلافیشان به تو مراجعه کنند و هر چه را تو داوری کردی، از ته دل بپذیرند و حتی در دلشان هم درباره داوری تو گله و شکایتی نداشته باشند.
ایمان واقعی این است که درباره داوری قاضی اسلام چنان تسلیم باشند که در دلشان هم احساس نگرانی نکنند و بگویند: هر چه حکم اسلام است، روی سر و چشم؛ اما اگر کسی به قاضی اسلام اعتراض کند، در حالی که قاضی طبق حکم خدا و نص قرآن یا نص حدیث متواتر حکم کرده باشد، اعتراض او با این آیه قرآن نمیسازد. این آیه بدین معنا است که مسلمانان واقعی باید در برابر حکم اسلام تسلیم محض باشند و حتی در دلشان هم احساس تنگی و کدورت نکنند که چرا چنین حکمی درباره ما صادر شده است. اگر صد در صد هم به ضررشان هست، با طیب خاطر بپذیرند؛ زیرا حکم خدا است و باید در برابر آن سر تسلیم فرود آورد.
این مقام قضا، مقام دیگری است که خداوند متعالی به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) عطا فرموده است. این مقام برای اهل بیت (علیهم السلام) نیز ثابت است. اینها مقامهایی رسمی است که خداوند به اهل بیت (علیهم السلام) عطا فرموده است. مجموع مقامهایی که خدای بزرگ به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) عطا فرموده بود، همهاش به اهل بیت (علیهم السلام) نیز منتقل میشود، غیر از یک چیز و آن این که آنها نبی و پیامبر نیستند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بارها خطاب به امیر مؤمنان علی (علیه السلام) فرمود:
أنت منی بمنزله هارون من موسی الا أنه لا نبی بعدی.(50)
تو در مقایسه با من، به منزله هارون به موسی هستی، غیر از آن که پس از من، هیچ پیامبر دیگری نیست.
طبق آن چه در خطبه قاصعه آمده است، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به امیر مؤمنان علی (علیه السلام) فرمود:
انک تسمع ما أسمع و تری ما أری الا أنک لست بنبی و لکنک وزیر.
هر آن چه من میشنوم، تو هم میشنوی و آنچه من میبینم، تو نیز میبینی؛ ولی تو پیامبر نیستی.
امیر مؤمنان علی (علیه السلام) صدای وحی را میشنید؛ ولی او مخاطب نبود؛ چون فقط پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مخاطب وحی و نبوت بود.