معرفت برخی از کسانی که شناخت حضرت ولی عصر (علیه السلام) را ادعا میکنند، انحرافی، و دروغین است. کسانی نیز در صدر اسلام معتقد بودند که خدا با پیامبر و امام متحد است. چنین عقیدهای، نخست بین مشرکان وجود داشت و بعد نیز بین مسیحیان رواج یافت. در آن زمان، کسانی معتقد بودند که المسیح ابن الله؛(35) عیسی مسیح (علیه السلام)، پسر خداست. بعضی دیگر گفتند: محمد رسول الله بن الله؛ محمد رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)، پسر خداست.
طبق روایتی، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با اشاره به امیر مؤمنان (علیه السلام) فرموده است:
یا علی! اگر نمیترسیدم که گروهی از امت من درباره تو چیزی مانند ادعای مسیحیان درباره عیسی ابن مریم (علیه السلام) بگویند، مراتب و مقامات تو را چنان بیان میکردم که بر هیچ گروهی از مردم نگذری، مگر آن که خاک زیر پای تو را برای تبرک برگیرند؛(36)
یعنی مقام امیر مؤمنان علی (علیه السلام) و دیگر امامان (علیهم السلام) به حدی بالا بوده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) میترسیدند اگر آن فضایل را بیان کنند، مردم متوجه نشوند و گمان کنند که علی (علیه السلام) خدا است؛ همان طور که مسیحیان درباره حضرت مسیح (علیه السلام) چنین گمان میکنند.
چنین عقایدی، انحرافیاند و با توحید، هیچ گونه سازگاری ندارند. وقتی ما میگوییم معرفتمان به امامان معصوم (علیهم السلام)، بسیار ضعیف است و هرگز به مرتبه شناخت واقعی ایشان نمیرسیم، معنایش این نیست که آنان خدا هستند یا خدا شدهاند یا خدا در آنها حلول کرده است. آنها نیز مانند ما مخلوق خدا هستند؛ ولی نزد خدا مراتبی دارند که انسان عادی از آنها بیبهره است. من و شما چقدر توان خیره شدن به خورشید را داریم؟! ما به جهت فاصله هزاران کیلومتری که با خورشید داریم میتوانیم آن را نگاه کنیم؛ ولی مشاهده ما در حد چند لحظه است و پس از چند لحظه باید چشمانمان را ببندیم تا اذیت نشود. مشاهدههای معنوی نیز چنین است. مقامها و درجههای معنوی اولیای خدا آن قدر بسیار است که حتی افراد دارای چشم باطنی و معنوی نیز نمیتوانند آنها را ببینند و فقط به اندازه ظرفیتشان، مقداری از آن مقامها را درک میکنند. در هر حال باید توجه داشته باشیم که هیچ گاه پیامبر و امام، خدا نمیشوند و خدا در آنها حلول نمیکند. این از نادانی و کوتهاندیشی انسان است که چنین تصورهایی را در ذهن خود میپروراند.
از طرف دیگر، کسانی عقیده دارند که انسان، خود میتواند امام زمان (علیه السلام) شود که چنین عقیدهای نیز نتیجه نادانی و محدودیت ذهن بشر است. گاهی اوقات شیطان با چنین عقایدی، انسان را میفریبد.