این منزل پیچ و خمهای دشوار دارد، اینک ما به دو نمونه از آن اشاره میکنیم:
مرحله اول مرگ، شدت جان کندن است؛ و جاءت سکرة الموت بالحق ذلک ما کنت منه تحید(2) این مرحلهای است بسیار دشوار که شدائد و سختیها از هر طرف به محتضر رو میکند؛ از طرفی شدت مرض و درد و بسته شدن زبان و رفتن قوا از اندام، از طرف دیگر گریستن اهل و عیال و وداع آنها با او و غم یتیمی و بیکس شدن بچههای خود، از طرف دیگر غم جدا شدن از مال و منزل و املاک و اندوختهها و چیزهای نفیس خود که عمر عزیز خود را صرف به دست آوردن آنها کرده و چه بسا که بسیاری از آنها مال مردم بود که با ظلم و غصب، آنها را مالک شده و چقدر حقوق بر اموال او تعلق گرفته و نداده، حال ملتفت خرابیهای کار خود شده که کار گذشته و راه اصلاح آنها بسته شده؛ فکان کما قال أمیر المومنین (ع) یتذکر أموالاً جمعها اغمض فی مطالبها و اخذها من مصر حاتها و مشتبهاتها قد لزمته تبعات جمعها و أشرف علی فراقها تبقی لمن وراءه ینعمون بها فیکون المهنأ لغیره و العبء علی ظهر(3) و از طرفی ترس ورود به جائی که غیر از این دنیا است و چشمش چیزهایی را میبیند که پیش از این نمیدید فکشفنا عنک غطائک فبصرک الیوم حدید(4) حضرت رسول و اهل بیت او و ملائکه رحمت و ملائکه غضب را حاضر میبیند تا درباره او چه حکم شود و چه سفارشی نمایند، و از طرف دیگر، شیطان و یارانش برای آنکه او را به شک اندازند جمع شدهاند و میخواهند کاری کنند که بیایمان از دنیا برود، و از طرفی وحشت از آمدن ملک الموت دارد که آیا به چه هیئت خواهد بود، و به چه نحو جان او را خواهد گرفت الی غیر ذلک. قال أمیرالمؤمنین (ع): فاجتمعت علیه سکرات الموت فغیر موصوف ما نزل به.
شیخ کلینی از حضرت صادق (ع) روایت کرده که حضرت امیرالمؤمنین (ع) را درد چشمی عارض شد حضرت رسول صلی الله علیه و آله به عیادت آن حضرت تشریف برد او را دید که صیحه و فریاد میکشد، فرمود که آیا این صیحه جزع و بیتابی است یا از شدت درد است؟ امیرالمؤمنین (ع) عرض کرد یا رسول الله من هنوز دردی نکشیدهام که سختتر از این درد باشد. فرمود یا علی چون ملک الموت برای گرفتن روح کافر نازل شود سیخی از آتش را با خود بیاورد و با آن سیخ روح او را بیرون کشد پس صیحه کشد! حضرت امیرالمؤمنین چون این را شنید برخاست و نشست و گفت: یا رسول الله دوباره حدیث را بر من بخوان سپس گفت آیا از امت شما کسی به این نحو قبض روح میشود؟ فرمود بلی حاکمی که جور کند و کسی که مال یتیم را به ظلم و ستم بخورد و کسی که شهادت دروغ دهد.