صفت یازدهم، غلظت و درشتی در گفتار و کردار است، و این صفتی است خبیثه که باعث نفرت مردمان و موجب اختلال امر زندگی میشود و از این جهت است که حق تعالی در مقام ارشاد به پیغمبر خود فرمود: که اگر بدخوی و سخت دل باشی مردم از دور و کنار تو متفرق میگردند، و از بعضی اخبار مستفاد میشود که غلظت و درشتخوئی باعث سلب ایمان و دخول در جنود شیاطین میگردد.
رفق و نرمی
و ضد او رفق و نرمی در اقوال و افعال است، و آن از زینت آدمی و از اخلاق نیکان است، و حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند که اگر رفق چیزی بود که دیده میشد میدیدی که هیچ مخلوقی از آن نیکوتر نیست.
مهمی که بسیار مشکل بود - به رفق و مدارا توان ساختن
توان ساخت کاری به نرمی چنان - که نتوان به تیغ و سنان ساختن
و بالجمله رفق و مدارا در همه کارها خوبست و بر هیچ عاقلی این مطلب پوشیده نیست. سعدی:
به شیرین زبانی و لطف و خوشی - توانی که پیلی به موئی کشی