تربیت
Tarbiat.Org

مقامات العلیه (مختصر معراج السعاده نوشته ملا احمد نراقی)
حاج شیخ عباس قمی (رضوان الله علیه)

فصل چهارم: در بیان رذایل قوای روح

شکی نیست که در مقابل هر صفت نیکی خلق بدی است که ضد آن است پس اجناس رذائل نیز چهارند که ضد این چهار فضیلتند، و آنها جهل و جور و جبن و شره(26) است و تحقیق مطلب آن است که از برای هر فضیلتی حدی است مضبوط و معین که به منزله وسط است و تجاوز از آن خواه به جانب افراط و خواه به جانب تفریط مؤدی(27) است به رذیله. پس هر صفت فضیلتی به جای مرکز دایره است و اوصاف رذائل به منزله نقاطی است که در اطراف مرکز فرض شود، و شکی نیست که مرکز نقطه‏ایست معین و سایر نقاط جوانبش غیر متناهیه‏اند،(28) پس بنابراین در مقابل هر صفت فضیلتی اوصاف رذیله غیر متناهیه(ای) خواهند بود که بمجرد انحراف از فضیلتی - از هر طرف - موجب افتادن در مزبله(29) رذیله خواهد بود. این است سبب در آنکه اسباب بدی و شرور بیشتر است از بواعث نیکی و خیر. و از آنجا که پیدا کردن یک چیز معین در میان امور غیر متناهیه مشکل است، لهذا جستن وسط از میان اخلاق و استقامت بر آن در غایت صعوبت است.