تربیت
Tarbiat.Org

قرآن در آیینه نهج ‏البلاغه
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

توصیه حضرت علی علیه‏السلام در مواجهه با قرآن

امام علیه السلام، پس از آن بیان نورانی مبنی بر خبر دادن از عالم قیامت و روز واپسین و رضایت پیروان قرآن از اعمال و گذشته خویش و گرفتار بودن متخلفین از قرآن در آن روز، به مردم چنین توصیه می‏کنند: فکونوا من حرثه القرآن و اتباعه؛(31) از پیروان قرآن باشید، واستدلوه علی ربکم؛ قرآن را دلیل و گواه بر پروردگار خویش قرار دهید. خدا را از کلام خودش بشناسید، اوصاف پروردگار را به وسیله قرآن بشناسید. قرآن راهنمایی است که شما را به سوی خدا راهنمایی می‏کند. از این راهنمای الهی برای شناخت فرستنده آن استفاده کنید و به خدایی که قرآن معرفی می‏کند ایمان بیاورید. واستنصحوه علی انفسکم؛ شما انسان‏ها به کسی که خیرخواه و دلسوز شما باشد نیاز دارید تا در مواقع لازم شما را نصیحت کند. قرآن را ناصح خود قرار دهید و به نصیحت‏های خیر خواهانه‏اش عمل کنید؛ زیرا قرآن نصیحت گر دلسوزی است که هرگز به شما خیانت نمی‏کند و شما را به نیکوترین وجه به صراط مستقیم هدایت می‏کند.
بنابراین حضرت علی علیه‏السلام به مسلمانان و مشتاقان سعادت دنیا و آخرت توصیه می‏کند که قرآن را راهنمای خود قرار دهید و به نصیحت‏های دلسوزانه آن گوش فرا دهید؛ زیرا ان هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم و یبشر المومنین الذین یعملون الصالحات ان لهم اجرا کبیرا؛(32) قطعا این قرآن به آیینی که خود پایدارتر است راه می‏نماید، و به آن مومنانی که کارهای شایسته می‏کنند، مژده می‏دهد که پاداشی بزرگ بر ایشان خواهد بود.
نکته‏ای که در این قسمت از بحث مورد تاکید است لزوم اعتقاد و باوری با روح و جان عجین، نسبت به مضمون این آیه شریفه است؛ زیرا تا چنین اعتقاد و باوری درباره قرآن، بر روحیه انسان حاکم نباشد و تا انسان خود را به طور کامل در اختیار خدا قرار ندهد و خود را از پیش داوری‏ها و هوس‏های نفسانی تخلیه نکند هر لحظه ممکن است در دام وسوسه‏های شیطان افتد و گمراه شود. آن گاه که به قرآن کریم مراجعه کند ناخواسته در قرآن نیز به دنبال مطالب و آیاتی می‏گردد که با خواسته‏های نفسانی او موافق به نظر آید.
بدیهی است که همه دستورات و احکام قرآن با خواسته‏های نفسانی و امیال حیوانی انسان موافق نیست. انسان به حسب طبیعتش هوس‏ها و خواسته‏های دارد و دوست دارد که قرآن نیز به میل او سخن بگوید. بنابراین طبیعی است آن جا که قرآن بر خلاف امیال حیوانی و نفسانی انسان سخن بگوید. انسان چندان روی خوش به آن نشان ندهد و آن جا که آیات موافق با امیال نفسانی او باشد با گشاده رویی استقبال کند. البته همه این فعل و انفعالات، پنهانی و در درون انجام می‏گیرد ولی آثارش در اعمال و رفتار انسان ظاهر می‏گردد؛ لذا عقل ایجاب می‏کند که قبل از مراجعه به قرآن، انسان ذهن خود را از هر گونه پیش داوری تخلیه کند و از همه هوس‏ها و خواسته‏های نفسانی خود صرف نظر کند تا با روحیه خدا محوری به مکتب قرآن پا گذارد. در این صورت است که انسان زانوی ادب می‏زند و با کمال میل پذیرای معارف الهی می‏شود.